GİRİŞ
Bilindiği gibi, COVİD-19 gibi büyük küresel bir sağlık krizi, buna bağlı olarak yaşanan ekonomik gerileme, artan eşitlik talepleri ve mali kaynaklar üzerinde dramatik baskılar küresel ekonomiyi olumsuz etkilemiştir. Bu nedenle, bu zorlu an, bu pazarların iddialı bir dijital dönüşüm gündemini takip etmeleri ve sürdürülebilir ekonomik kalkınma kazanımlarına yönelik acil kurtarma çabalarından yararlanmaları için “teknolojiyi” ve “dijitalleşmeyi” kullanmalarına vesile olmuştur.
Son on yılda, yeni teknolojilerin küresel olarak yayılması, bir milyardan fazla insanın aşırı yoksulluktan kurtulmasına yardımcı olmakla birlikte, yapılacak doğru politikalar çerçevesiyle, gelecekteki yenilikler için bir başlangıç “start-up” “sıfır noktasından aksiyon” “yeni girişim” haline gelebilecektir.
Bu yazımızın nihai hedefi, gelişmekte olan ekonomilerin ekonomik kalkınma için dijital teknolojilerden nasıl tam olarak yararlanabileceğini anlamak, bu teknolojileri kullanırken hangi politikaları izleyeceklerini belirlemek ve son olarak da bu politikalar ile dijital teknolojileri birleştirebilen dünya uygulamalarından örnekler sunarak girişimcilere küçük çapta da olsa yol gösterebilmektir.
Yazımızın gelişimine katkı sağlayan kaynak, dünya devi Google için AlphaBeta tarafından hazırlanan “Dijital Sprinterler” olarak adlandırılan bir rapordur.[1] Bu rapor, 16 önemli yükselen ekonomiye odaklanmaktadır. Bunlar Arjantin, Brezilya, Şili, Kolombiya, Mısır, İsrail, Kenya, Meksika, Nijerya, Peru, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri ve Ukrayna’dır. Bunlar hem Latin Amerika hem de Orta Doğu ve Afrika bölgelerindeki en büyük on ekonomiden altısını ve Avrupa’daki en büyük beş yüksek gelirli olmayan ekonomiden üçünü içerir.
Bu “Dijital Sprinterler[2]” dünya genelinde GSYİH’nın yüzde 13’ünü, nüfusun yüzde 16’sını ve internet kullanıcılarının yüzde 19’unu oluşturmaktadır.
- “DIGITAL SPRINTER” OLARAK ADLANDIRILAN DÜNYANIN 16 EKONOMİSİNİN BÜYÜMESİNE YÖNELİK GELİŞTİRİLMESİ DÜŞÜNÜLEN 12 POLİTİKA
Bu noktada, yapılan araştırmalarla 12 politika kolunun sağlanması ile dijital sprinterların hedeflenen büyümeye ulaşabilecekleri tespit edilmiştir. Söz konusu bu 12 politika başlığı ve bu başlıkları uygulamaya koyarak büyüyen projeler ülke bazında şu şekilde sıralanabilir;
1-Yönü siz belirleyin (kamu sektörünün yönünü siz değiştirin)
- “MakingIndonesia 4.0” Strategy-Endonesia
- FourthIndustrialRevolutionStrategy-UAE
- Vive Dijital Plan-Colombia
- NationalDigitalStrategy-Mexico
- IndustryTransformationMaps-Singapore
2-Hükümet genelinde koordinasyon (özel sektörü de dijital gereklilikle donatın)
- Production Development Corporation (CORFO)-Chile
- NationalDigitalStrategy-Mexico
- ICT strategicsectoral Plan-Colombia
- IndustryTransformationMaps-Singapore
3-Küresel dijital entegrasyonunu destekleyin (vatandaşları dijital ekonominin merkezine koyun)
- EconomyPartnershipAgreement (DEPA)- Chile, New Zealand, Singapore
- FreeTradeAgreement (FTA).-the United States and South Korea
- Information Security RegisteredAssessors Program (IRAP)-Avustralia
- Multi-TierCloud Security Standards (MTCS)-Singapore
- Cloud Security Assurance Program (CiSAP)-South Korea
4-Devlet satın alma yoluyla devrilme noktaları oluşturun
- AmendingPublicProcurementRegulation-The United Kingdom
5-Devlet hizmetlerinde %100 dijitalleşin
- Allgovernmentserviceswill be delivereddigitallyby 2023-Singapore
- Irembo (e goverment portal)-Rwanda
- “Gosuslugi.ru”-Russia
6-Kitle kaynağı politikası yeniliği
- DatosAbiertos-Colombia
- Open Data Resources Portal (Govermentdatafrom 70 publicagencies)-Singapore
- Tam Development-Saudi Arab
- Active Citizen-Moscow
7-Analog değil, dijital çağ için düzenlemeler yapın
- e-Money andPayment Services-Nigeria
- Malawi-Singapore
8-Birlikte çalışabilirliği ve yükseltmeyi göz önünde bulundurarak geleceğe yönelik dijital altyapı oluşturun
- Agent Banking Guidelines
- Google Pay, PhonePe ve Paytm
9-Büyümelerini desteklemek için KOBİ’leri dijital araçlarla donatın
- Akıllı Kobi-Türkiye[3]
- DigitalExtensionCenters-Chile
- Mittelstand 4.0 CompetenceCenters-Germany
- “BoilingPoints”-Russia
10-İnovasyonu teşvik etmek için birlikte yaratmayı, paylaşım ekonomisini ve yeni dijital teşvikleri kullanın
- Car sharingfleets – Moscow
- HelloTractor – Africa
- Tool Libraries – Toronto
- Incubator Kitchen – Vancouver
11-Dijital dönüşümün geride bırakabileceği kişileri destekleyin
- Biblionet-Romania
- Pay-as-you-go (PAYG)-Nigeria
12-İnsanları dijital fırsatlara erişmeleri için doğru becerilerle donatın
- ThousandTalents-China
- ReturningSingaporeanScientistsScheme-Singapore
- African School forExcellence (ASE)-South Africa
- GELİŞTİRİLECEK 12 POLİTİKA İLE BİRLİKTE KULLANILMASI ÖNGÖRÜLEN DİJİTAL TEKNOLOJİLER
Dijital bağlantının hızlı ekonomik büyümeye sorunsuz bir şekilde dönüşmediği göz önüne alındığında, politika yapıcıların dikkate alması gereken soru, ekonomik kalkınmalarında dijital teknolojilerden tam olarak yararlanmak için neler yapılmalı?
Bu noktada, yukarıda sayılan 12 politikanın gerçekleştirilmesinden ziyade dijital teknolojilerin de tam olarak kullanılması gerekmektedir. Bu teknolojilerin her biri ekonomik kalkınmaya önemli faydalar sağlayabilir.
Bu teknolojiler şu şekilde sınıflandırılmıştır;
- Mobil internet; Akıllı telefon penetrasyonu ve buna bağlı olarak mobil internetin penetrasyonu, internet kullanıcılarının büyümesini, geniş bant bağlantıya basit bir bağımlılıktan çok daha hızlı bir şekilde hızlandırmaya yardımcı olacaktır. Örneğin Mısır, Kenya, Nijerya, Peru ve Güney Afrika, 2016’da 100 kişi başına beşten daha az sabit geniş bant aboneliğine sahiptir. Sonuç olarak, internet artık dünya çapında 3,5 milyar mobil internet abonesine ulaşabiliyor ve onlara bilgiye erişim sağlıyor. Ayrıca, mobil internetin yükselişi ile çeşitli yeni iş modellerinin ortaya çıkmasına ve benimsenmesine yol açmıştır. (e-ticaret gibi).
- Bulut bilişim (cloudcomputing); Bilgisayarlar ve diğer cihazlar için, istendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel adıdır. Bulut bilişim bu yönüyle bir ürün değil, hizmettir; temel kaynaktaki yazılım ve bilgilerin paylaşımı sağlanarak, mevcut bilişimhizmetinin; bilgisayarlar ve diğer aygıtlardan elektrik dağıtıcılarınabenzer bir biçimde bilişim ağı (tipik olarak İnternet‘ten) üzerinden kullanılmasıdır.
- Büyük veri; Büyük veri (veya daha uygun bir ifadeyle Büyük veri analitiği), son derece büyük hacimli verileri analiz etme, içgörüleri çıkarma ve bunlar üzerinde gerçek zamana daha yakın hareket etme yeteneğini ifade eder. Bunun çoğu, yerel fiziksel donanıma ihtiyaç duymadan daha büyük depolama ve daha hızlı bilgi işlem gücü sağlayan bulut bilişim ile kolaylaştırılmıştır. Tahmine dayalı analitik, müşteri tercihlerini analiz etmeye ve müşteri memnuniyetini artırmaya yardımcı olabilir.
- Yapay zeka (AI); En basit ifadeyle açılımı yapay zeka olan AI, görevleri yerine getirmek için insan zekasını taklit eden ve topladıkları bilgilere göre yinelemeli olarak kendilerini iyileştirebilen sistemler veya makineler anlamına gelir.
- Fintek; Finansal içerme, ekonomik kalkınmanın önemli bir itici gücüdür. Bununla birlikte, geleneksel bankacılık modellerini, özellikle şube tabanlı ağları kullanmak, çoğunluğu gelişmekte olan ekonomilerde yaşayan 2,5 milyar insanı resmi finansal hizmetlere erişimin dışında bırakmıştır. Genellikle Dijital Finansal Hizmetler (DFS) olarak adlandırılan FinTech, mevduat ve ödemeleri kolaylaştırarak ve daha gelişmiş finansal ürünlere erişim sağlayarak finansal katılımı artırmada başarılı olmuştur.
- IoT ve uzaktan algılama; IoT, ağlar aracılığıyla bilgi işlem sistemlerine bağlanan ve bağlı nesnelerin ve makinelerin sağlığını ve eylemlerini izleyebilen veya yönetebilen sensörler ve aktüatörlerdir. Bunların olumlu ekonomik etkileri çok büyük olabilir. Bugün bu teknolojiye dayalı olarak halihazırda mevcut olan çözümler, örneğin Orta ve Doğu Avrupa’nın dijital ekonomisini 160 milyar EURO (~174 milyar USD) artırma potansiyeline sahiptir. IoT, sektörler arasında önemli ekonomik kalkınma etkileri olan bir dizi uygulamaya sahiptir: giyilebilir cihazlar, sağlığın ve esenliğin izlenmesine ve korunmasına yardımcı olabilir; binalarda enerji tüketimi izlenebilir ve optimize edilebilir; ekipman kullanımı geliştirilebilir ve fabrikaların sağlık ve güvenlik performansı iyileştirilmesi gibi. IoT’nin uygulanması için büyük bir alan, akıllı ve sürdürülebilir şehirlerdir.
Örneğin, IoT sensörleri ulaşımda (akıllı sayaçlar ve talep yönetimi, dağıtım ve trafo otomasyonu, tıkanıklık şeritleri, akıllı park sayaçları ve merkezi ve uyarlanabilir trafik kontrolü için) ve atık yönetiminde (atık toplamayı optimize etmek için) kullanılabilir.
- Gelişmiş robotik; Basit robotlar, gelişmiş dünyada onlarca yıldır fabrika zeminlerinin temelini oluştururken, gelişmiş robotik, robotların gerçekleştirebileceği genişleyen görev yelpazesiyle kendisini farklı kılıyor. Robotlar artık metal gövdelerin kesilmesinden panolara minyatür bileşenlerin montajına, sızdırmazlık ve yapıştırıcıların uygulanmasına, yüzeylerin parlatılması ve parlatılmasına, kalite kontrollerinin yapılmasına ve bitmiş ürünlerin paketlenmesine ve paletlenmesine kadar tüm üretim döngüsü boyunca kullanılabilir.
- Katmanlı üretim; Bu, katman malzeme ekleyerek 3B nesneler oluşturan teknolojileri açıklar. Elektronik ürünler için, hızlı geri dönüşün kritik olduğu karmaşık, düşük hacimli bileşenleri işleme yeteneği gibi bir dizi potansiyel fayda vardır.
Dijital teknolojilerin şu anda benimsenmesini anlamak zor olabilir. Bu nedenle, bu tür teknolojilerin ekonomik kalkınma için sunabileceği potansiyel fırsatlara odaklanılmalıdır. Yukarıda tanımlanan teknoloji uygulamalarına dayalı olarak, dijital teknolojiler, 2030 yılına kadar Latin Amerika, Doğu Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’daki 16 önemli gelişmekte olan ekonomide, Dijital Sprinter’larda 3,4 trilyon ABD dolarına kadar ekonomik etki sağlayabilir. Bu etki, 16 ülkenin her birinin olası ekonomik etkisine dayanmaktadır.
- EKONOMİK BÜYÜME İÇİN BELİRLENEN 12 POLİTİKA İLE DİJİTAL TEKNOLOJİLERİ BİRLEŞTİRMEYİ BAŞARAN DÜNYA ÖRNEKLERİ
Google için AlphaBeta tarafından hazırlanan raporda, dijital teknolojilerin bu sektörlerin her birinde ekonomik kalkınmayı nasıl destekleyebileceğine dair bazı örnekler, bu 16 ekonomiden ve aynı zamanda diğer önde gelen ekonomilerden örneklerle yararlanılmıştır.
Bu noktada daha öncesinde e sözünü ettiğimiz “Dijital Sprinter” ekonomileri Arjantin, Brezilya, Şili, Kolombiya, Mısır, İsrail, Kenya, Meksika, Nijerya, Peru, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Rusya, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Ukrayna üzerine bir analiz gerçekleştirilmiş olup, bu analizde 39 teknoloji uygulaması ele alınmıştır.
Sektöre göre örneklerden bazıları şunlardır;
- Kaynaklar: Madencilik ve Petrol ve Gaz, dijital teknolojilerden en büyük potansiyel yararlanıcılardan bazılarıdır. Örneğin Şili’de, TIMining, madencilik şirketlerinin sensörler kullanarak madencilik operasyonlarının “dijital ikizlerini” geliştirmelerine yardımcı olduğu ve bu şirketlerin tahmine dayalı güvenlik ve bakım programlarının yürütüldüğü tespit edilmiştir.
- Altyapı: Dijital teknolojiler yalnızca yeni altyapının inşasında verimliliği artırmakla kalmaz, aynı zamanda mevcut altyapının kullanımını ve bakımını da iyileştirir. Örneğin, Suudi Arabistan’da, Riyad’daki Yüksek Eğitim Bakanlığı’nın genel merkezi olan ilk akıllı bina 2010 yılında tamamlanmıştır. Entegre teknolojiler, operasyonlar ve sistemler ile akıllı bina, artan çalışan verimliliğine, işletme kolaylığına ve daha düşük toplam maliyete katkıda bulunacaktır. Suudi Arabistan, 2030 Vizyonunun bir parçası olarak akıllı binaları daha da geliştirmeyi taahhüt etmiştir.
- Tarım ve gıda: Dijital teknolojiler, tüm gıda değer zincirini dönüştürebilir. Örneğin; Brezilya, bu tarım teknolojilerinin çoğunda ön saflarda yer almaktadır. Embrapa olarak bilinen Brezilya Tarımsal Araştırma Kurumu, Brezilya tarımını geliştirmek için 9000’den fazla teknoloji projesi geliştirmiştir.
- Devlet: Devlet hizmetlerinin maliyet verimliliğini ve etkinliğini artırabilecek bir dizi dijital teknoloji vardır. Örneğin; Rusya’nın portalı “Gosuslugi.ru” çevrimiçi olarak çok çeşitli kamu hizmetleri sunar ve SimilarWeb tarafından dünya çapında dördüncü en iyi devlet web sitesi olarak sıralanmıştır. Bir diğer örnek, Brezilya’nın kurumlar vergisi beyannamelerini denetlemek için büyük veri analizini kullanması, hileli iş ağlarının tespit edilmesine yardımcı olmuş ve ülkenin federal vergi tahsilatında 2010’dan bu yana yüzde 12,5’lik bir artışa yol açmıştır.
- Üretim: Dördüncü Sanayi Devrimi’ni benimseyen birçok ülke, işgücü verimliliğini artırmak ve küresel olarak rekabetçi kalabilmek için imalat sektörlerinin dijitalleşmesine yönelik adımlar atıyor. Endüstriyel otomasyon ve robotik ayrıca, tekrarlayan ve emek yoğun üretim görevlerinde üretkenliği artırarak küçülen ve yaşlanan bir iş gücünü ele alma konusunda önemli bir potansiyel göstermektedir. Örneğin; Türkiye’de otomotiv sektöründe 10.000 çalışana yaklaşık 200 robot düşmektedir.
- Eğitim ve öğretim: Dijital teknolojiler, öğretimin kalitesini artırma, öğretim ve destek personelinin üretkenliğini artırma ve işgücü talebi ve arzının uyumunu artırma vaadinde bulunuyor. Örneğin, Güney Afrika’da uygun fiyatlı bir özel ortaokul olan African School forExcellence (ASE), yenilikçi bir dönüşümlü sınıf modeli uygulamaktadır.
- Finansal hizmetler; Mobil para hizmetleri, finansal katılımı artırmada etkili olabilir. Kullanıcıların parayı güvenli bir şekilde saklamasına ve kullanmasına olanak tanıyan e-cüzdan özelliklerinin yanı sıra, bu hizmetler, müşterilerin faturalarını ödemelerine olanak sağlamak için kamu hizmeti şirketleri, hükümet ve uluslararası para transferi hizmetleri ile ortaklık kurarak banka hesabı olmayanlar için finansal entegrasyon derecesini daha da iyileştirir. Örneğin, Nijerya için, dijital finansal hizmetlerin daha fazla benimsenmesinin Nijerya’nın GSYİH’sini 2025 yılına kadar verimlilik, yatırım ve işgücü arzındaki artışlar yoluyla yüzde 12,4’e kadar artırabileceği tahmin ediliyor.
- Sağlık: Yaşlanan nüfus ve bulaşıcı olmayan hastalıkların artması nedeniyle dünya çapında öngörülen sağlık bakım maliyetlerini azaltmak için dijital teknolojilerin geniş bir kapsamı vardır. Örneğin, uzaktan izleme sistemleri gereksiz hastaneye yatışları azaltabilir ve önleyici bakımı daha etkili hale getirebilir. Evde hastaların yaşamsal belirtilerini okuyan sensörler kullanılarak hemşireler ve doktorlar, sorunlar daha kötüye gitmeden önce uyarılabilir. Gelişen teknolojiler arasında kalp rahatsızlıklarını teşhis edebilen giyilebilir yamalar, astım ilacı alımını izleyen ve kötü hava kalitesini tespit eden sensörler ve şeker hastalarının verilerini doğrudan akıllı telefonlarına gönderen glikoz monitörleri yer alıyor.
- Tüketici, perakende ve konaklama: Bu sektördeki önemli kazanımlar, elektronik perakendecilik (etailing) kaynaklı verimlilik iyileştirmelerinden elde edilecektir. Örneğin; Mısır’da AvidBeam, alışveriş merkezleri ve perakende mağazaları için mağaza içi analitik sağlamak için video analiz ürünleri geliştirdi. Bu ürünler, tüketici davranışlarını (yaş ve cinsiyet tanıma) takip etmekte ve operasyonel verimliliği artırmaya yardımcı olmaktadır.
- Hareketlilik: Dijital teknolojiler, ulaşıma erişimi ve ulaşım akışlarının verimliliğini değiştirebilir. Tüketiciler, gerçek zamanlı trafik koşulları hakkında bilgi edinmek ve yolculukları yoğun trafikten uzaklaştırmak için elektronik cihazlarındaki uygulamaları zaten kullanabilir; araç paylaşımı, e-selamlama ve isteğe bağlı özel servislere erişim; bisiklete binmek ve yürümek için uygun rotaları bulmayı ve toplu taşıma kurumlarının ağ performansını analiz etmelerini ve iyileştirmelerini sağlar.
Karayolu altyapısının kullanımı için akıllı fiyatlandırma, şehirlerdeki trafik sıkışıklığının yönetilmesine yardımcı olabilir. Otonom araçların kullanımının önümüzdeki dönemde önemli ölçüde artması bekleniyor. Otonom araçların faydaları arasında daha az trafik kazası, daha az park yeri ihtiyacı ve şehirlerde daha az trafik sıkışıklığı yer alıyor. Sürüşte insan hatası faktörünü azaltarak, otonom araçların kazaları yüzde 90’a kadar azaltabileceği tahmin ediliyor. Örneğin; 2014 yılında, Brezilya Limanlar Sekreterliği (SEP), akıllı liman lojistik sistemi olan Portolog’u 2014’te devreye almaya başlamıştır. Bu sistem, gemilerin varışını senkronize etmeyi ve limanın verimliliğini artırmayı amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, Meksika gibi diğer yükselen ekonomiler de akıllı limanlar geliştirmektedir.
SONUÇ
Söz konusu rapor ile “Dijital Sprinterler” olarak anılan şu 16 ülke için dijital teknolojilerin gelecekteki 2030 potansiyel ekonomik etkisinin nicelleştirilmesine ilişkin AlphaBeta araştırmasında kullanılan varsayımlar ve bilgi kaynakları hakkında ayrıntılı bir metodoloji yer almaktadır.
Özellikle Covid-19 sonrası büyük küresel bir sağlık krizi, buna bağlı olarak yaşanan ekonomik gerileme, artan eşitlik talepleri ve mali kaynaklar üzerinde dramatik baskılar küresel ekonomiyi olumsuz etkilemiş ve bu zorlu an, bu pazarların iddialı bir dijital dönüşüm gündemini takip etmeleri ve sürdürülebilir ekonomik kalkınma kazanımlarına yönelik acil kurtarma çabalarından yararlanmaları için “teknolojiyi” ve “dijitalleşmeyi” kullanmalarına vesile olmuştur.
Söz konusu çalışma ile sadece ekonomik büyüme için öngörülen 12 politika önerisi yeterli olmayıp, aynı zamanda bu politikaların gerçekleştirilmesi için kullanılması gereken dijital teknolojiler de sıralanmıştır (Mobil İnternet, Bulut Erişim, Büyük Veri, Yapay Zeka, FinTech, Iot Uzaktan Algılama, Gelişmiş Robotik ve Katmanlı Üretim).
Çalışmanın son kısmında da bu belirlenen 12 politika ile dijital teknolojileri harmanlayabilen ülkelerdeki örnek uygulamaları alanlara göre (tarım ve gıda, sağlık, altyapı, kaynak, üretim, eğitim ve öğretim vb.) yer verilmiştir.
Bu vesile ile bu çalışmanın ekonomik büyümeyi önemseyen girişimciler ve “start-up”lar için bir yol gösterici olacağı ve bununla birlikte “dijital dönüşüm” yolculuğunda onlara rehberlik edeceği düşünülmektedir.
[1] Bu rapor Google için AlphaBeta tarafından hazırlanmıştır. Bu rapordaki tüm bilgiler, hem tescilli hem de kamuya açık araştırma, veri ve bilgiler kullanılarak AlphaBeta analizinden türetilmiştir. Google, herhangi bir ek veri sağlamamıştır ve raporda yapılan herhangi bir tahmini onaylamamaktadır.
[2] “Dijital Sprinter” ekonomileri Arjantin, Brezilya, Şili, Kolombiya, Mısır, İsrail, Kenya, Meksika, Nijerya, Peru, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Rusya, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Ukrayna’dır.
[3] Akıllı KOBİ, Türkiye’deki KOBİ’lerin dijitalleşme süreçlerine her bakımdan destek olmayı planlayan bir dijital dönüşüm platformudur. TOBB’un ev sahipliğinde Visa’nın ana sponsorluğunda hayata geçen Akıllı KOBİ, dijitalleşmek isteyen KOBİ’ler ile KOBİ’lerin bu amaç için ihtiyaç duydukları ürün ve hizmetleri sunan teknoloji tedarikçilerini birleştirmeyi hedeflemektedir.
