Avrupa Parlamentosu, 24.04.2024 tarihinde kara para aklama ve terörist finansmanla mücadele etmek için daha güçlü olduğu söylenen yeni Eylem Planını kabul etmiştir. Bu Eylem Planı kapsamında kabul edilen 2021/0250 sayılı Direktif, Mali sistemin kara para aklama veya terörist finansman amacıyla kullanılmasının önlenmesine yönelik koordineli ve uyumlu bir mekanizma kurmak ve 2015/849 sayılı eski Direktif’in yürürlükten kaldırılması amaçlanmaktadır. Ek olarak kabul edilen 2021/0239 sayılı Yönetmelik, kara para aklama veya terörist finansman amacıyla finansal sistem kullanımının önlenmesine ilişkin kuralları belirlemek için yazılmıştır.
Direktif’in arka planı incelendiğinde, kara para aklama ve terörist finansmanının AB ekonomisinin ve finansal sistemlerinin bütünlüğüne ve aynı zamanda AB vatandaşlarının güvenliğine ciddi tehditler oluşturduğu; Europol’e göre, AB’nin Gayri Safi Hasılasının yaklaşık %1’inin şüpheli mali faaliyetlerle ilişkilendirildiği belirtilmiştir. Üye Devletlerindeki yasal boşluklar AB geneline tezahür ettiğinden “2020-2025 Güvenlik Birliği Stratejisi” kapsamında yetersiz olduğu söylenen 2015/849 sayılı eski Direktifin ilga edilerek, Üye Devletler içindeki ulusal denetleyiciler ve finansal istihbarat birimleri arasında yeknesaklık sağlamak ve yetkili otoriteler arasındaki iş birliğini arttırmak hedeflenmektedir.
Bunun sağlanması amacıyla:
- Üye Devletlerin Direktif’e ilişkin taslak Yönetmeliğin gereksinimlerini söz konusu Yönetmeliğin kapsamında yer almayan diğer sektörlere uzatma olanağı tanıyarak; Üye Devletlerin yükümlü kuruluşlara ekleme yapılması sağlanacaktır. Yükümlü kuruluşlar Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde Komisyon tarafından her yıl yayınlanacaktır.
- Üye Devletlerin belirli sektörler için ulusal hukukta uygulaması gereken kurallar belirlenerek, döviz bozdurma, çek kasaları ile emanet veya hizmet sağlayıcılarının lisans ve/veya kayıt gerekliliklerine tabi olması gerekliliği getirilmiş; ek olarak, kumar hizmeti sağlayıcılarının düzenleneceği belirtilmiştir.
- Elektronik para ihraççılarının, ödeme hizmeti sağlayıcılarının ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının aktif olduğu Üye Devletlerdeki denetçilerin bu Üye Devletlerde “iletişim noktaları” atamasına izin verileceği söylenmiştir.
- Yükümlü kuruluşlarda üst düzey yöneticiler için çeşitli ek kriterler getirerek para aklama, ilgili suçlar veya terörist finansman suçundan mahkum olan kişilerin bu tür kuruluşları işletmelerini yasaklanacaktır. Özellikle kara para aklama veya terörün finansmanı suçundan mahkûmiyet kararı çıkmış olması durumunda ulusal denetleyicilere belirli yetkiler verilmesi öngörülmüştür.
- Üye Devletlere, mevcut Direktifte yer alan banka hesabı sahiplerinin ve kiralık kasa sahiplerinin kimliğinin belirlenmesine olanak tanıyan merkezi bir kayıt veya merkezi elektronik veri alma sistemi gibi mekanizmalar oluşturma ve sürdürme yükümlülüğü getirilecektir.
- Üye Devletler arasında bu mekanizmaların çalışması amacıyla sınır ötesi bir bağlantının oluşturulması öngörülmektedir.
- Ulusal Mali İstihbarat Birimlerinin sorumlulukları ve görevlerine ilişkin yeni hükümler getirilmiştir. Birimlerin mali analiz işlevi ve operasyonel bağımsızlıkları, kaynakları ve güvenlikleri hakkında raporlamalar yapılacağı belirtilmiştir. Mali İstihbarat Birimlerine şüpheli işlemleri askıya alma yetkisi de verilmiştir.
- Yükümlü Kuruluşların belirlenen şartları ihlal etmesi halinde en az 10.000.000 Euro veya Yönetim Kurulu tarafından onaylanan en son hesaplarına göre toplam yıllık cironun %10’u kadar mali yaptırımların uygulanacağı söylenmiştir.
Yönetmelikte ise bir “AB kural kitabı” oluşturularak finansal sistemin kara para aklama veya terörün finansmanı amacıyla kullanılmasının önlenmesi amacıyla mevcut ulusal kayıtları birbirine bağlanarak Mali İstihbarat Birimlerinin banka hesapları ve kiralık kasalar hakkındaki bilgilere daha hızlı erişmesinin sağlanması ve sınır ötesi davalarda suça ilişkin varlıkların geri alınmasını da sağlayacak bir sistem tasarlanmıştır.
Yönetmelik incelendiğinde:
- Yeni ortaya çıkan riskleri azaltmak amacıyla yükümlü kuruluşların listesi, kripto hizmet sağlayıcılarının yanı sıra kitlesel fonlama platformları ve geçiş operatörleri gibi diğer sektörleri de içerecek şekilde genişletileceği;
- Kuralların iç pazarda tutarlı bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla politika, kontrol ve prosedürlere ilişkin gereklilikler açıklığa kavuşturularak, müşteri durum tespiti önlemleri, müşterinin risk düzeyine göre net gereksinimlerle daha ayrıntılı hale getirileceği;
- Birliğin mali sistemine tehdit oluşturan ülkelere gelişmiş durum tespiti tedbirlerinin uygulanmasını sağlamak amacıyla üçüncü ülkelere yönelik gereklilikler gözden geçirileceği;
- Birlik genelinde şeffaflık sağlamak amacıyla intifa hakkı gerekliliklerinin basitleştirileceği ve suçluların arkasına saklanma ihtimali olan riskleri azaltmak için yabancı kuruluşlar hakkında yeni hükümler getirileceği;
- Şüpheli işlemlerin daha net bir şekilde raporlanmasına rehberlik etmek amacıyla şüphe uyandıran fiillerin tanımlanacağı; ancak ifşa ve bilgilerin paylaşımının değiştirilmeyeceği,
- GDPR ile tam tutarlılığı sağlamak amacıyla belirli kişisel veri kategorilerinin işlenmesine ilişkin gereksinimler eklenerek ve kişisel verilerin saklanması için daha kısa bir süre sınırı getirileceği;
- Mal veya hizmet tacirlerinin tek bir satın alma için 10.000 Euro’nun üzerindeki nakit ödemeleri kabul etmesini engelleyen hükümler getirileceği, ancak Üye Devletlerin yürürlükteki büyük nakit işlemler için daha düşük tavanları korumasına izin verileceği söylenmiştir.
Avrupa Parlamentosu’nun paketinde ayrıca gazeteciler, medya profesyonelleri, sivil toplum örgütleri, yetkili otoriteler ve denetim organları da dahil olmak üzere meşru bir ilgiye sahip kişilerin, ulusal kayıtlarda bulunan bilgilere erişiminin sağlanacağı ve mevzubahis kayıtların en az beş yıl geriye giden verileri de içereceği yazılmıştır.
Eylem Planında, 2029’dan itibaren yüksek değerli finansal işlemlerde bulunan üst düzey profesyonel futbol kulüplerinin de -yatırımcılar, sponsorlar, reklam verenler ve oyuncu transferleri dahil- müşterilerinin kimliklerini doğrulamak, işlemleri izlemek ve şüpheli işlemleri Mali İstihbarat Birimlerine bildirmek zorunluluğu olduğu belirtilmiştir.
Ek olarak, ana ikametgahları hariç en az 50.000.000 Euro değerinde toplam servete sahip olan kişiler için geliştirilmiş durum tespit hükümleri getirileceği ve AB genelinde nakit ödemeler için 10.000 Euro sınırı konulacağı söylenmiştir.
Eylem Planında merkezi denetçi olarak Frankfurt’ta Kara Para Aklama ve Terörist Finansmanı Karşıtı Otorite (AMLA) kurulacağı, AMLA’nın riskli finansal kuruluşları doğrudan denetleme, denetimin mümkün olmaması halinde müdahale etme, denetçiler arasındaki anlaşmazlıkları çözmekle görevlendirileceği belirtilmiştir. AMLA’nın Eylem Planı’nda belirtilen mali yaptırımların uygulanmasını da denetleyeceği yazılmıştır.
Eylem Planı’nın yürürlüğe geçmesi için hem Avrupa Parlamentosu hem de Avrupa Konseyi tarafından ayrı ayrı oylanarak da kabul edilmesi gerekmektedir, Avrupa Konseyi tarafından bu Eylem Planı’nın kabul edilmesi halinde Üye Devletlerin ulusal yasalarını bu doğrultuda değiştirmeleri ve uygulamaya koymaları için süre verilecektir.
Stj. Av. Ece Gülerman
