Avrupa Komisyonu, Macaristan’ın ulusal egemenlik adına çıkardığı ve sivil toplum kuruluşları tarafından özgürlükleri kısıtladığı gerekçesiyle eleştirilen yasa nedeniyle Budapeşte’yi mahkemeye verdi.
Tartışmalı Yasa ve Hukuki Süreç
Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın Aralık 2022’de desteklediği bu yasa, Egemenliği Koruma Ofisi (SPO) adı verilen bir kuruluş aracılığıyla, ülkenin ulusal egemenliğine ve anayasal kimliğine zarar verdiğinden şüphelenilen kişi ve grupları soruşturma yetkisi veriyor. SPO, özellikle yurt dışından fon alan kişi ve kuruluşlar hakkında bilgi toplayarak, bu grupların “başka devletlerin” veya “yabancı organların” çıkarları doğrultusunda hareket ettiklerini tespit edebiliyor.
Komisyon, yasanın demokrasi ilkesi, ifade özgürlüğü, bilgi edinme hakkı, örgütlenme özgürlüğü ve adil yargılanma hakkı gibi temel hakları ihlal ettiğini savunarak Şubat 2023’te yasal işlem başlatmıştı. Ancak Macar hükümetinden gelen cevapların tatmin edici bulunmaması üzerine dava, Avrupa Birliği Adalet Divanı’na taşındı.
Yasanın Tehlikeli Geniş Yetkileri
Yasa, Macaristan’da ve uluslararası toplumda geniş çapta tepki topladı. Sivil toplum kuruluşları, yasanın muğlak tanımlar içerdiğini ve siyasi muhalifleri susturmak için kullanılabileceğini belirtiyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü ve Átlátszó gibi bağımsız medya kuruluşları da SPO tarafından hedef alındı. Yasanın, Macar gizli servislerinin de desteğiyle, geniş yetkilere sahip olması ve yargı denetiminden yoksun olması ciddi endişelere yol açtı.
Başbakan Orban ise, yasanın ülkenin egemenliğini koruma amacı taşıdığını ve dış müdahalelere karşı bir kalkan görevi gördüğünü savunuyor. Orban, kendisini eleştirenleri sık sık Batı’nın “maaşa bağlanmış ajanları” olarak nitelendiriyor ve bu yasayı Macaristan’ın iç işlerine müdahale edilmesini önlemek için gerekli görüyor.
Uluslararası Tepkiler
Yasa, Avrupa Birliği’nde ve dünya genelinde geniş yankı uyandırdı. Avrupa Parlamentosu, Uluslararası Af Örgütü ve Macar Helsinki Komitesi gibi pek çok kuruluş yasayı kınadı. Amerika Birleşik Devletleri de yasayı hukukun üstünlüğüne aykırı bulduğunu belirterek, Macar hükümetinin bağımsız kuruluşları baskı altına almaya çalıştığını söyledi.
Brüksel ile Budapeşte Arasındaki Gerilim
Bu dava, Brüksel ile Budapeşte arasındaki uzun süredir devam eden siyasi çekişmenin son halkası olarak öne çıkıyor. Macaristan, son haftalarda AB’nin göç politikalarını eleştirerek, Belçika’ya göçmen göndermekle tehdit etmiş ve Rusya ile Belarus vatandaşlarına çalışma izni verilmesini kolaylaştırdığı için eleştirilere maruz kalmıştı. Macaristan ayrıca, AB’den aldığı 200 milyon euroluk bir cezayı ödemeyi de reddetti.
Bu gelişmeler, Macaristan’ın AB Konseyi’nde önümüzdeki altı aylık dönem başkanlığı sürecinde daha fazla gerilim yaşanabileceğine işaret ediyor.