Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Marija Pejčinović Burić, Avrupa Konseyi’nin resmi internet sitesinde yapay zekâ ve insan haklarına ilişkin yayımlanan yazısında; yapay zekânın önemli ve acil sorunları gündeme getirdiğinden bahsediyor. Burić’e göre AI aldığımız bilgileri, yaptığımız seçimleri ve toplumların çalışma biçimlerini değiştiriyor. Önümüzdeki yıllarda; hükümet ve kamu kurumlarının işleyişinde, vatandaşların demokratik süreçler ile etkileşimde bulunma ve bu süreçlere katılma biçiminde daha da büyük bir rol oynayacak gibi görünüyor.
AI’nin faydaları olduğu gibi belli riskler taşıdığı da biliniyor. Burić, yapay zekânın Avrupa Konseyi standartlarını desteklediğinden ve koruduğundan emin olmak gerektiğinin altını çiziyor. Avrupa Konseyi, küresel ölçütler haline gelen yeni standartlara öncülük etme yeteneğini birçok kez kanıtladı. AI’yı bu gelenekte, diğer uluslararası kuruluşlar, sivil toplum, iş dünyası ve akademi ile çok paydaşlı bir yaklaşımla ele alınacağını da ifade ediyor.
Burić yazısında Bakanlar Komitesi’ne bağlı çalışan CAHAI (“Ad Hoc Committee on Artificial Intelligence”) adlı bir komiteden de söz ediyor.
Yapay zekâ konusunda önemli çalışmalar yürütmekle görevli işbu Ad Hoc Komitesi toplanarak, Avrupa Konseyi’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü standartlarını temel alan yapay zekânın geliştirilmesi, tasarımı ve uygulanmasına yönelik yasal bir çerçevenin çok paydaşlı istişareler temelinde fizibilitesini, uygulanabilirliğini ve potansiyel unsurlarını inceleyerek değerlendirmelerde bulunuyor.
Bakanlar Komitesi tarafından Ad Hoc Komite’ye aşağıda belirtilen hususların göz önünde bulundurulması talimatı verildi:
- İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü alanlarında dijital teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi ve uygulanmasıyla ilgili Avrupa Konseyi standartlarını, özellikle mevcut yasal araçlar temelinde dikkate almak
- İlgili mevcut evrensel ve bölgesel uluslararası yasal belgeleri, diğer Avrupa Konseyi organları tarafından üstlenilen çalışmaları ve diğer uluslararası ve bölgesel kuruluşlarda devam eden çalışmaları dikkate almak
- Görevlerini yerine getirirken toplumsal cinsiyet perspektifini, uyumlu toplumlar inşa etmeyi ve engellilerin haklarını teşvik etmeyi ve korumayı gerektiği gibi dikkate almak.
Riskler ve fırsatlar
Avrupa Konseyi’nin internet sitesinde de yer alan ve CAHAI tarafından hazırlanarak Bakanlar Komitesi’ne sunulan 23 Eylül 2020 tarihli rapor, Avrupa Konseyi’nin yapay zekânın Avrupa Birliği’nin insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü standartlarıyla uyumlu olmasını sağlamak için oynayacağı çok önemli bir rolün altını çiziyor. CAHAI, çalışmalarını ilgili uluslararası, ulusal yasal çerçevelerin ve etik yönergelerin haritalandırılmasına ve ayrıca yapay zekâdan kaynaklanan risklerin ve fırsatların, özellikle bunların insan hakları, hukukun üstünlüğü ve demokrasi üzerindeki etkilerinin analizine odaklanıyor.
CAHAI tarafından üstlenilen bu çalışma aynı zamanda, bu alandaki diğer uluslararası girişimlere, UNESCO ve genel olarak Birleşmiş Milletler tarafından yürütülen çalışmalara, Avrupa Konseyi’nin gerçek katma bir değer getirebileceği alan olan dijital teknolojilerin düzenlenmesi için küresel bir yasal mekanizmanın parçası olarak insan haklarına dayalı somut bir enstrümanı yürürlüğe koyarak katkıda bulunma ve bunları tamamlama fırsatı sunuyor. Raporda bu kuruluşların yakın koordinasyonları ve sinerjileri ile yapay zekâ alanındaki çalışmalarının düzenli olarak devam edeceğinin altı çiziliyor.
Yapay zekâ ve insan hakları alanında CAHAI’ye önemli bir rol biçiliyor, komite tarafından nasıl bir yasal düzenleme hazırlanacağı merak konusu…